Eenvoud siert het leereffect

De kunst van het vragen stellen dichterbij brengen

Inleiding

Essentieel voor toekomstige HR-professionals is het vermogen om goed te communiceren.  In onze HRM-opleiding is hiervoor dan ook veel aandacht. De rode draad hierin is de basistechniek ‘Luisteren Samenvatten Doorvragen’ (LSD). Mooi vind ik te zien dat de studenten duidelijk nut en noodzaak van deze techniek inzien. Het zelf toepassen hiervan is echter nog niet zo eenvoudig. Ze zijn bewust onbekwaam en voelen zich daardoor vaak stuurloos en onzeker in het gesprek. Mijn uitdaging is hen hierin een stapje verder te brengen. Het knelpunt ligt naar mijn ervaring vooral bij het doorvragen. Veel studenten verzanden daarin omdat ze het lastig vinden de juiste informatie te filteren en de ander te stimuleren zijn blik te verruimen. Dat ís natuurlijk ook heel lastig. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een werkvorm, waarin studenten het effect van het adequaat stellen van vragen konden ervaren. De sleutel daarvoor lag dichterbij dan ik in eerste instantie dacht.

De werkvorm

De werkvorm die ik heb gekozen is eigenlijk heel simpel. Ik heb de studenten verteld dat ik een aantal hobby’s heb en dat ik één van die hobby’s graag met hen wilde delen, maar dat zij door middel van het stellen van effectieve vragen deze hobby moesten achterhalen. Om de beurt moesten  de studenten een vraag stellen, waarbij de kunst was zo min mogelijk vragen te stellen.

De theorie

Deze werkvorm is de start van een training waarin we oefenen met het geven van een advies. Essentieel hierbij is dat de student samen met zijn gesprekspartner eerst het probleem of de vraag goed verkent voordat een advies wordt gegeven. Zo wordt voorkomen dat te snel conclusies worden getrokken en het advies niet aansluit bij de daadwerkelijke behoefte of het probleem.

De praktijk

In het theoretische deel voorafgaand aan deze training licht ik toe dat het van belang is te starten met een open vraag en vandaar de vraag of het probleem als het ware ‘af te pellen’ en toe te werken naar een scherp beeld.
Mooi was dat dat dit eigenlijk direct misging bij de uitvoering van deze werkvorm omdat de eerste student een gesloten vraag stelde. Gaandeweg kwamen ze er echter steeds beter, luisterden ze goed naar mijn antwoorden, werd er tussentijds samengevat en daarop weer doorgevraagd.
De kracht van deze werkvorm zit vooral in de nabespreking. Ik heb met de studenten aan de hand van de volgende vragen teruggekeken:
- Welke vragen hadden het meeste effect en waarom?
- Welke vragen leverden geen extra informatie op en hoe kwam dat?

De kracht van eenvoud

Voor mij was deze werkvorm een experiment in een training die ik al langer geef. Dit experiment kwam voort uit de worsteling die ik zag bij studenten om de goede vragen te stellen in de oefengesprekken. In deze gesprekken was de casus steeds een beroepsauthentieke situatie. Hierin combineren we vakinhoudelijke kennis met vaardigheden. Dit bleek een te complexe combinatie. Door een werkvorm te kiezen die dichtbij de belevingswereld van studenten ligt, kon de focus helemaal verlegd worden naar de vraagtechniek. Dit werkte als een soort vliegwiel. Ineens viel het kwartje en konden ze de theorie veel beter in de praktijk brengen, ook in meer complexe situaties. Het mooiste vond ik de opluchting van één de studenten: ‘Nu snap ik het eindelijk en het is helemaal niet zo moeilijk dus!’
En ben je na het lezen van deze blog benieuwd wat mijn studenten over mij hebben ontdekt? Dit is het resultaat van mijn hobby.

Kahoot! ideaal voor als de rek er even uit is

Kahoot! ideaal voor als de rek er even uit is
Maar bezint eer ge begint

Tijdens mijn vierde werkweek als docent kwam ik tijdens de Leergang Activerend Opleiden in aanraking met de quiz als werkvorm. Ik was razend enthousiast en zag goede toepassingsmogelijkheden! De dag erna ging ik er meteen mee aan de slag. Het werd, met vallen en opstaan, een succeservaring…

De werkvorm: Kahoot!
Voor micro economie maakte ik een quiz in Kahoot!. Voor wie dit niet kent: deze gratis te maken quiz werkt met vier antwoordmogelijkheden. Op het smartbord verschijnen de antwoordopties in vier kleurenvakken met symbolen. De studenten antwoorden via hun smartphone of laptop en zien alleen de kleur met het symbool.

 

Bij Kahoot! moet per vraag de tijd die beschikbaar is om te antwoorden worden ingesteld (maximaal 2 minuten). De deelnemers krijgen punten per goed antwoord en naarmate ze sneller antwoorden ook meer punten. Kahoot! is dus zeer geschikt om competitie in je les in te brengen. Maar omdat je de resultaten ook kunt exporteren naar Excel is het ook zeer geschikt als formatieve toets.

De theorie: elasticiteiten
De les waarvoor ik de Kahoot! maakte ging over elasticiteiten. Het idee hiervoor was als volgt: Ter voorbereiding van de les moesten de studenten een videocollege kijken. In de les zouden de docenten dan vervolgens de theorie over prijselasticiteiten, kruiselingse prijselasticiteiten en inkomens-elasticiteiten nogmaals behandelen. Tenslotte zouden de studenten aan de slag gaan met opgaves (vooral rekenopgaves!) hierover.

Omdat ik vermoedde dat veel studenten dit een lastig onderwerp zouden vinden en daardoor deels zouden afhaken, dacht ik dat een beetje competitie de boel wel lekker zou opschudden. De winnende klas – het waren er drie – zou een ludieke prijs krijgen en voor de winnaar per klas was er de eer. Dan zouden ze wel opletten en lekker actief aan de slag gaan met de stof! 

De praktijk: met vallen en opstaan
Nou, die aanname was correct. Tijdens de uitleg werd goed opgelet, want ze wilden allemaal graag winnen. “So far so good”. En toen ging het mis… in hun wil om te winnen ging een deel van de klas gokken om maar zo snel mogelijk te kunnen antwoorden. Weg leereffect!

Maar niet getreurd, ik had nog twee pogingen voor de andere klassen over. Bij de tweede klas viel echter de verbinding met de Kahoot! site weg. Een ‘off-line’ versie in bijvoorbeeld Powerpoint had dit probleem (deels) kunnen ondervangen, maar dat inzicht had ik helaas nog niet.

Gelukkig was drie keer scheepsrecht. Ik gaf de studenten eerst de opgaven om in alle rust te maken en vertelde dat ze de antwoorden nodig hadden in de quiz. Enthousiast en serieus gingen ze aan de slag. Vervolgens kwam de quiz met zowel theorie- als rekenvragen, waarvoor ze de antwoorden dus al hadden berekend. Ze scoorden heel goed en vonden het geweldig: missie geslaagd!

Een quiz: zeker ook bij de meer ‘abstracte’ kennisvakken een must!
Wat mij betreft is een Kahoot! quiz een verrijking van de les. Het zorgt voor afwisseling, is een leuke manier om kennis te toetsen en met de juiste feedback ook bijzonder leerzaam. Maar zorg wel dat je bezint eer je begint: denk goed na over de vragen, geef eventueel voorbereidingstijd voor opgaves of casussen die meer tijd vergen en zorg voor een iets aangepaste vorm voor het geval dat internet je in de steek laat. Dan heb jij ook een succesingrediënt voor jouw les te pakken!

Walk and talk SWOT

Walk and talk SWOT

De student aan zet!

Als marketingdocent mag ik me gelukkig prijzen dat er in mijn vak altijd veel praktijkvoorbeelden voorhanden zijn. Bij elke theorie is wel een leuke quote, case, anekdote of verassend verhaal te vinden. In de lessen verwerken we die in eenvoudige werkvormen zoals een stelling of mini-quiz. Dat maakt de lessen leuker, begrijpelijker en interactiever. Om studenten te laten oefenen met de stof, krijgen ze na de theorie een case met vragen die ze tijdens de les in groepjes moeten maken. 

En daar gaat het mis. De helft van de studenten leest de opdracht niet, verschillende groepsleden zijn er niet of zijn niet gemotiveerd en bij de nabespreking is niemand meer geconcentreerd.Dat kan anders. Tijd voor actie.

Actieve groepsopdracht

Samen met de andere marketingdocenten heb ik gekeken naar een onderwerp waar studenten de meeste moeite mee hebben. Dat was gauw gevonden: de SWOT-analyse. Een SWOT-analyse is een bedrijfskundig model waarmee je inzicht krijg in de eigen capaciteiten van een organisatie (sterkten en zwakten) en in de ontwikkelingen buiten de organisatie (kansen en bedreigingen).
Hier kon ik verder mee en ik bedacht de volgende groepsopdracht: Walk and Talk SWOT. 

Hoe werkt het?

De klas wordt opgedeeld in groepjes. Alle groepjes gaan aan de slag met één casusbedrijf, Action in dit geval. Iedere student kent de Action, heeft er wel eens wat gekocht en heeft gevoel bij het type organisatie. Ik deel bewust geen informatie uit op papier uit. Dat wordt nauwelijks gelezen en is dus zonde.
Aan de muur hangt voor iedere groep een groot flipovervel met daarop het kwadrant van de SWOT. Iedere groep gaat bij de flap staan, want ik heb gemerkt dat ze daardoor actiever blijven en meer participeren en discussiëren met elkaar. Elke groep krijgt vervolgens een stapel met stroken. Op iedere strook staat een sterkte, zwakte, kans of bedreiging. Van tevoren meld ik dat er ook ‘verkeerde’ stroken tussen zitten. De studenten krijgen vervolgens 15 minuten de tijd om de stroken in het juiste kwadrant te plaatsen. Stroken waar ze over twijfelen, hangen ze naast de flap. Vervolgens schuift iedere groep 1 flap door. Zij moeten vervolgens de twijfelgevallen van die groep bekijken en uitleggen aan de klas wat ze hiervan vinden. Omdat er toch altijd studenten zijn die graag het ‘juiste antwoord’ willen weten, laat ik aan het einde de juiste SWOT zien op het Smartboard. Geen uitleg meer, maar als er vragen zijn, kan dat natuurlijk.

De praktijk

Studenten waren heel enthousiast over deze groepsopdracht. Ze deden leuk mee en er ontstonden mooie theoretische discussies. Dat is toch precies wat je wilt als docent? Verschillende studenten vroegen me: ‘Juf, gaan we dit volgende week weer doen?’ Leuk bijkomend effect vond ik trouwens dat de studenten bij elkaar gingen ‘afkijken’. Prima zou ik zeggen. Laat ze maar in discussie gaan over wie het goed heeft en wie niet.

Als docent ben je dus vooral procesbegeleider. De studenten zijn aan zet. En dat was eigenlijk heel prettig. Het kostte ons minder energie dan voorheen en de studenten lieten een veel actievere houding zien en leerden zo meer.

Denk wel goed na over de planning en timing van deze workshop. Mijn ervaring is dat het uitstekend werkt als je het loskoppelt van een theorieles en echt benoemd als werkcollege. Dan weten de studenten wat ze kunnen verwachten. Daarnaast is het handig als de studenten al een dosis theorie hebben gehad, zodat dat geen obstakel is.

Al met al een geslaagde werkvorm, waarbij de student aan zet is!

Rollenspelen

Rollenspelen, de theorie.

Het toetsen van de theorie .......met een werkvorm die altijd werkt!!

Er bestaan verschillende soorten rollenspelen; het imiterende rollenspel, het reconstruerende rollenspel en het anticiperende rollenspel.

Welke vorm van rollenspel kies je en waarom?

Met de keuze van het rollenspel kun je aansluiten op de mogelijkheden van de deelnemers. Je houdt rekening met de ervaring en het niveau van de deelnemer. Ook de veiligheid van de groep en de keuze van het onderwerp bepalen mede voor welk soort rollenspel je kiest.

Voor het slagen van een rollenspel is het van groot belang dat de spelers goed worden geïnstrueerd. Dit betekent veelal letterlijk aangeven wat gezegd en gedaan moet worden.

Ook in de opbouw van je training kun je gebruik maken van de verschillende rollenspelen. Ieder rollenspel vraag andere competenties van de spelers.

Dit blog gaat over een groepswerkvorm die is ingezet als toestingsmoment nadat de theorie over de verschillende rollenspelen is gegeven.

De werkvorm; groepswerkvorm

 Middels kleuren kaartjes is de groep ingedeeld in duo’s. Bij iedere kleur is een tafel beschikbaar met daarop kaartjes waarop de eigenschappen van de verschillende rollenspelen staan. Tevens ligt er een groot vel, waarop de 3 verschillende rollenspelen vermeld staan; imiterende rollenspel, anticiperende rollenspel en reconstruerende rollenspel.  Het is de bedoeling de cursisten de kaartjes met de eigenschappen gaan bekijken en deze bij het juiste rollenspel gaan plaatsen.

Nadat de vooraf gestelde tijd is verstreken, krijgen de cursisten een overzicht met de rollenspelen met de daarbij behorende eigenschappen. Zij kunnen zelf nakijken of zij de juiste indeling hebben gemaakt en kunnen deze eventueel bijstellen.

De theorie van het rollenspel

Het doel van oefenen middels een rollenspel is het geleerde tijdens de rollenspellen in situaties buiten de training in praktijk te brengen.

Door oefenen en steeds weer herhalen wordt het opslaan van informatie in het geheugen en het vermogen het geleerde te onthouden versterkt.  

Rollenspelen kunnen de sociale ontwikkeling bevorderen, omdat de spelers zich moeten identificeren met de rol. Vanuit die identificatie kunnen de spelers ontdekkingen doen over henzelf en de wereld om hen heen.

De feedback die gegeven wordt na het rollenspel is heel belangrijk. Houding en handelen wordt geëvalueerd. Het accent ligt op de positieve bekrachtiging.

Bij het geven van feedback moet je altijd goed het doel voor ogen hebben. Daarop is de feedback gericht.

De praktijk

De verschillende groepjes gingen enthousiast aan de gang en waren gemotiveerd om de opdracht uit te voeren. Er werd goed overlegd en samengewerkt. Er kwamen geen verdere vragen over de opdracht. Deze was duidelijk na één maal uitleg.

Eén groepje was voor het verstrijken van de voorgestelde tijd klaar. Zij vroegen zich af wat ze nu moesten gaan doen. Ik heb hen gevraagd vervolgens na te denken over hun eigen praktijk. Voor welke vorm van rollenspel zouden  zijzelf kiezen en waarom? Welke vormen hadden zij  in het verleden gebruikt?

Met deze opdracht konden zij toen weer aan de slag.

Evaluatie

  De cursisten gaven aan het een leuke oefening te vinden. Leuk materiaal om mee te werken.  Iedereen kon er mee aan de slag. Eigenlijk is het een werkvorm die altijd werkt voor iedereen. ! Het feit dat de cursisten zelf nog konden controleren of zij de opdracht goed hadden uitgevoerd, werd als positief ervaren.

Er werd nog een suggestie gegeven om elkáárs opdracht te controleren. Dit zou nog iets meer dynamiek geven.  Dit is zeker een mogelijkheid wanneer hiervoor voldoende tijd beschikbaar is.

Puzzelen met Porter

Een originele (groeps)werkvorm die tevens als formatieve toets kan worden gebruikt

Michael E. Porter, welke student (bedrijfs)economie kent hem niet. Management goeroe, icoon en professor aan de vooraanstaande Harvard University. Hij wordt door velen gezien als de (groot)vader van strategisch management. Zijn bekendste modellen, het vijf-krachten model, de waardeketen en de generieke concurrentiestrategieën, behoren tot de standaard kennis van vrijwel elke manager en bestuurder.

Ook tijdens de module Management Fundamenten van de minor business intelligence en IT governance van Avans Hogeschool te 's-Hertogenbosch komt het werk van Michael Porter uitgebreid aan bod. Zo wordt in week twee van de module de waardeketen van Porter uitgebreid besproken. Als docent ben ik op zoek gegaan naar een werkvorm om tijdens het college van week drie de behandelde lesstof met betrekking tot de waardeketen op een luchtige doch betrouwbare manier te kunnen toetsen (formatief), waarbij ik ook wilde proberen om een aantal verschillende intelligenties aan te spreken. Het resultaat is "Puzzelen met Porter" geworden, een werkvorm die ik in de volgende alinea's uitgebreid zal bespreken.

De Werkvorm

"Puzzelen met Porter" is een groepswerkvorm waarin studenten in kleine groepjes geacht worden om een kruiswoordpuzzel op te lossen. Deze puzzel bevat 5 verticale rijen, in elke rij (1-5) dient een woord ingevuld te worden die voorkomt in de waardeketen van Porter (zie onderstaande afbeelding: Lege Puzzel)



Lege Puzzel

De woorden die ingevuld dienen te worden in de kruiswoordpuzzel worden niet toegelicht middels een beschrijving (als gebruikelijk bij een kruiswoordpuzzel). Tijdens de werkvorm zijn de onderstaande afbeeldingen gebruikt om de in te vullen woorden 1 t/m 5 toe te lichten.

1. Marketing

Marketing

2. Service

Service

3. Operatie

Operatie

4. Technologie

Technologie

5. Infrastructuur

Infrastructuur

Wanneer alle woorden (juist) zijn ingevuld hebben de studenten een aantal letters van het zesde woord dat horizontaal kan worden ingevuld. Op basis hiervan moeten ze proberen te raden welk woord dit is. In onderstaande afbeelding ("Oplossing") zijn alle woorden ingevuld.



Oplossing

De theorie

In de hierboven besproken werkvorm wordt de theorie van de waardeketen van Porter formatief getoetst. Deze theorie is door Porter voor het eerst beschreven in zijn boek Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance uit 1985.  Tijdens het tweede college wordt deze theorie besproken aan de hand van onderstaande afbeelding ("waardeketen", een bewerkte versie van de waardeketen van Porter waarin gebruik wordt gemaakt van afbeeldingen van Lego figuren om de betekenis van de onderdelen toe te lichten.



Waardeketen

De praktijk

Tips en trucks voor docenten:

1. Gebruik de werkvorm formatief, het gebruik van de afbeeldingen en de interpretatie daarvan leent zich niet goed als summatieve toets;
2. Werk met kleine groepen, zeker wanneer er een tijdselement in de werkvorm wordt toegepast (zie punt 3);
3. In de werkvorm kan een tijdselement worden aangebracht door de afbeeldingen bijv. 30 seconden na elkaar te laten zien;
4. De werkvorm kan tevens competitief worden ingezet.
5. De werkvorm spreekt met name visueel-ruimtelijke, logisch-mathematische en verbaal-linguïstische intelligenties aan. Afhankelijk van of de werkvorm individueel of in groepsverband wordt uitgevoerd spreekt het ook interpersoonlijke en intrapersoonlijke intelligenties aan. Tenslotte is er nog de mogelijkheid om tijdens het tonen van de afbeeldingen muziek te laten horen (bijv. van een quiz), hetgeen muzikaal-ritmische studenten zal aanspreken.

Ik heb deze werkvorm een aantal keer in de praktijk mogen toepassen en de reacties van de studenten waren over het algemeen zeer positief. Ze beleven de werkvorm als origineel, aansprekend en afwijkend van de standaard werkvormen. Bovendien gaven de studenten aan het te waarderen dat er op deze wijze terug werd gekeken op (een deel van) de lesstof van de voorafgaande week.

Ik zou iedere docent dan ook willen uitnodigen om de werkvorm met een (kruiswoord)puzzel uit te proberen. vanzelfsprekend kan deze werkvorm over elk willekeurig onderwerp gaan. Als docent moet je dan vooraf ook even puzzelen...

Een laatste tip: het samenstellen van groepen gaat leuk, gemakkelijk en volledig objectief via de site http://www.transum.org/software/RandomStudents/